Khi người mới bắt đầu học thiền, thắc mắc phổ biến nhất thường xoay quanh việc: “Làm thế nào để thực hành thiền một cách chuẩn xác?” Thông qua những lời chỉ dạy trong Ngài Mahasi bài giảng, Ngài tránh dùng những thuật ngữ triết học xa rời thực tế, mà thay vào đó là lời khuyên hết sức thực tiễn: cần ghi nhận rõ rệt mọi diễn biến của thân tâm tại thời điểm hiện tại.
Trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới, tu tập không đồng nghĩa với việc tìm kiếm những trải nghiệm thanh thản hay tĩnh mịch khác thường. Cốt lõi của thiền chính là sự thấu thị minh bạch. Nếu thân thể cử động, hãy ghi nhận sự vận động đó. Lúc ý nghĩ khởi lên, cần nhận rõ trạng thái tư duy. Nếu có sự không thoải mái phát sinh, cần nhận diện nó rõ ràng. Khả năng nhận thức này chính là gốc rễ của tuệ giác.
Ngài Mahāsi luôn dạy người mới bắt đầu từ những gì đơn giản nhất. Chuyển động của hơi thở thông qua sự phồng xẹp của cơ bụng, được sử dụng làm neo điểm chính vì nó luôn có mặt và cực kỳ dễ ghi nhận. Chỉ cần nhận diện rõ tiến trình “phồng, xẹp” một cách bền bỉ, tâm trí sẽ từng bước giảm thiểu sự xao nhãng và đạt đến độ minh mẫn cao hơn. Nếu tâm phóng đi, chỉ cần ghi nhận “nghĩ” rồi quay về. Đừng để sự bực bội hay nhu cầu phân tích làm gián đoạn việc thực hành.
Trong nhiều Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn lưu ý rằng giá trị không nằm ở số giờ tọa thiền dài ngắn, mà là chất lượng của sự hay biết trong tỉnh thức. Việc thực hành đúng đắn trong thời gian ngắn có giá trị hơn nhiều so với việc ngồi more info lâu mà thiếu chánh niệm. Chính vì thế, hành giả sơ cơ không cần thiết phải gượng ép một cách cực đoan, mà nên tập trung vào tính thường xuyên và lòng kiên nhẫn.
Điểm độc đáo nổi bật trong lộ trình Ngài Mahasi cho người mới chính là việc hành thiền không chỉ bó hẹp ở việc tọa thiền. Khi đi, biết đang đi; khi đứng, biết đang đứng; khi nằm, biết đang nằm. Ngay cả trong sinh hoạt hằng ngày như ăn cơm, rửa chén, hay nói chuyện, nếu có chánh niệm, đó vẫn là thiền. Bằng cách này, thiền sinh sẽ từng bước làm quen với lối sống tỉnh giác ngay trong sinh hoạt.
Khi tuân thủ nghiêm túc lộ trình trong Ngài Mahasi bài giảng, hành giả sơ cơ sẽ dần nhận ra một chân lý cốt lõi: mọi sự vật hiện tượng đều vận hành theo chu kỳ phát sinh và kết thúc. Cảm thọ, tư tưởng và cảm xúc đều mang bản chất mong manh, không bền vững. Cái thấy này không dựa trên nền tảng lý thuyết mà dựa trên thực chứng cá nhân. Chính nó làm giảm bớt sự dính mắc và phản ứng quen thuộc của tâm.
Đối với người mới, con đường mà Ngài Mahasi cho người mới chỉ ra là một hành trình đáng tin cậy và trung thực. Chẳng cần niềm tin mù quáng hay sự mong cầu thái quá về kết quả. Chỉ cần tuân thủ phương pháp, duy trì sự quán chiếu và kiên nhẫn chờ tuệ giác nảy nở. Đó là giá trị cốt lõi ẩn chứa trong các bài pháp giản đơn mà đầy triết lý của Ngài Mahāsi.